Plastmassanyň ummanda hemme ýerde bardygyny ýene bir gezek subut etdi.Dallasly telekeçi Wiktor Weskowo 35,849 futa ýetendigi aýdylýan Mariana çukurynyň düýbüne çümüp, plastik halta tapandygyny öňe sürdi.Bu hatda ilkinji gezek hem däl: bu ummanyň iň çuň ýerinde üçünji gezek plastmassa tapyldy.
Weskowo, okeanlaryň iň çuň ýerlerine syýahaty öz içine alýan “Bäş çuňluk” ekspedisiýasynyň çäginde 28-nji aprelde suwa düşdi.Weskowo Mariana çukurynyň düýbünde dört sagatlap deňiz durmuşynyň birnäçe görnüşine syn etdi, olaryň biri täze görnüş bolup biler - plastik halta we süýji önümleri.
Şeýle çuňluga ýetenler az.Şweýsariýaly inerener Pik Pikard we ABŞ-nyň Harby deňiz güýçleriniň leýtenanty Don Uolş 1960-njy ýylda ilkinji bolupdy. National Geographic gözlegçisi we kinoreerissýor Jeýms Kameron 2012-nji ýylda ummanyň düýbüne gark boldy. Kameron 62 futdan gysga 35,787 fut çuňluga çümdi. Weskowonyň ýetendigini öňe sürdi.
Adamlardan tapawutlylykda plastmassa aňsatlyk bilen gaçýar.Şu ýylyň başynda geçirilen gözleg, Marianalary öz içine alýan alty sany çuň garymdan amfipodlary aldy we olaryň hemmesiniň mikroplastikalary özleşdirendigini anyklady.
2018-nji ýylyň oktýabr aýynda neşir edilen gözleg, Mariana çukurynyň çuňlugyndan 36,000 metr çuňlukda tapylan iň çuňňur plastmassany - näzik söwda sumkasyny dokumentleşdirdi.Alymlar soňky 30 ýylda 5010 çümdürilişiň suratlaryndan we wideolaryndan ybarat Çuň deňiz galyndylary maglumatlar bazasyny gözden geçirip tapdylar.
Maglumatlar bazasynda hasaba alnan sortlanan galyndylardan plastmassa iň köp ýaýran, plastik paketler esasanam plastik galyndylaryň iň uly çeşmesi bolup durýar.Beýleki galyndylar rezin, metal, agaç we mata ýaly materiallardan.
Gözlegde plastmassanyň 89% -e çenli bir gezek ulanylýar, bir gezek ulanylýar we soň taşlanýar, meselem, plastik suw çüýşeleri ýa-da bir gezek ulanylýan gap-gaç önümleri.
Mariana çukury garaňky jansyz çukur däl, onuň ýaşaýjylary köp.NOAA Okeanos Explorer 2016-njy ýylda sebitiň çuňlugyny öwrendi we merjen, meduza we oktopus ýaly görnüşleri öz içine alýan dürli durmuş görnüşlerini tapdy.Şeýle hem, 2018-nji ýyldaky gözleg maglumatlar bazasynda ýazylan plastmassa şekilleriniň 17 göteriminiň haýwanlaryň galyndylara çümmegi ýaly deňiz durmuşy bilen haýsydyr bir täsirini görkezendigini ýüze çykardy.
Useeke-täk ulanylýan plastmassa hemme ýerde bar we tebigatda çüýremek üçin ýüzlerçe ýyl ýa-da ondanam köp wagt gerek bolup biler.2017-nji ýylyň fewral aýynda geçirilen gözleglere görä, Mariana çukurynyň hapalanmagy derejesi käbir sebitlerde Hytaýyň iň hapalanan derýalaryndan has ýokarydyr.Gözlegiň awtorlary, garymlardaky himiki hapalaýjy maddalaryň suw sütünindäki plastmassadan bölekleýin bolup biljekdigini çaklaýarlar.
Turbalar (gyzyl), ökjeli we çapyksuwar gyrgysy gidrotermiki desganyň golaýynda ýer tapýar.(Theuwaş ummanyň iň gidrotermiki wentleriniň geň haýwanat dünýäsi barada öwreniň.)
Plastmassa kenarlarynda uçup giden ýa-da gaýyklardan zyňylan galyndylar ýaly gönüden-göni okeana girip bilýän hem bolsa, 2017-nji ýylda neşir edilen gözlegiň köpüsiniň adamzat ýerlerinden akýan 10 derýadan ummanyň içine girýändigi anyklandy.
Taşlanan balyk tutujy enjamlar, şeýle hem, plastmassa hapalanmagynyň esasy çeşmesidir, 2018-nji ýylyň mart aýynda neşir edilen gözleg, materialyň Gawaýi bilen Kaliforniýanyň arasynda ýüzýän Tehas ululygyndaky Uly Pacificuwaş ummany hapalarynyň köpüsini emele getirýändigini görkezdi.
Okeanda ýekeje plastmassa haltadakydan has köp plastmassa bar bolsa-da, bu zat indi ýel üçin biperwaý metaforadan adamlaryň planeta näderejede täsir edýändiginiň mysalyna öwrüldi.
© 2015-2022 National Geographic Partners, LLC.Rightshli hukuklar goralandyr.
Poçta wagty: Awgust-30-2022